DEX – Sàn giao dịch phi tập trung là gì? Hướng dẫn sử dụng sàn DEX

solfi_admin Thứ Ba, 28/12/2021

Các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) ngày càng trở nên phổ biến. Vậy DEX là gì? DEX khác các sàn tập trung (CEX) như thế nào? Cùng tìm hiểu trong bài viết này nhé.

DEX là gì?

Các sàn giao dịch phi tập trung hoặc DEX là các ứng dụng phi tập trung tự trị (DApps) cho phép người mua hoặc người bán tiền điện tử giao dịch mà không cần bất kỳ người trung gian hoặc người giám sát nào.

DEX khác gì với CEX?

Loại cơ sở hạ tầng này hoàn toàn khác với các sàn giao dịch tập trung (CEX), nơi người dùng giao tài sản tiền điện tử của họ cho sàn giao dịch, và sàn giao dịch sẽ hoạt động như người giám sát users cũng như phát hành IOU để người dùng giao dịch trên nền tảng.

DEX ban đầu được hình thành để loại bỏ sự cần thiết của bất kỳ cơ quan có thẩm quyền nào trong việc giám sát và phê duyệt các giao dịch được thực hiện trong một sàn giao dịch cụ thể. Thông qua sự trợ giúp của smart contract, các DEX vận hành order books – sổ đặt hàng tự động (hoặc các nhà tạo lập thị trường tự động) và giao dịch. Điều này biến giao dịch P2P trở nên đúng nghĩa hơn bao giờ hết!

Phân loại DEX

Có nhiều loại sàn giao dịch phi tập trung khác nhau, có thể được chia thành 3 loại chính:

On-chain Order Book

Trên một sàn DEX sử dụng On-chain Order Book, tồn tại các node trong mạng được chỉ định để duy trì history của tất cả các order. Nó cũng yêu cầu các miner xác nhận mỗi giao dịch diễn ra trên sàn.

Một số nền tảng nổi tiếng sử dụng On-chain Order Book trong Blockchain là sàn giao dịch Bitshares và StellarTerm.

Off-chain Order Book

Trái ngược với On-chain Order Book, hồ sơ của các giao dịch trong Off-chain Order Book được lưu trữ trong một vùng tập trung. Họ sử dụng “relayers” để giúp quản lý các sổ đặt hàng này. Chính vì vậy, Off-chain Order Book DEX chỉ gần như một sàn phi tập trung, không giống như các loại sàn phi tập trung khác.

Ví dụ về các Off-chain Order Book DEX là Binance DEX, 0x và EtherDelta.

Automated Market Makers (AMM)

Các nhà sản xuất thị trường tự động phổ biến vào năm 2020, thúc đẩy phần lớn sự bùng nổ của DeFi. AMM được các nền tảng DEX phổ biến sử dụng như Uniswap, SushiSwap và Kyber Network. AMM không cần order book. Thay vào đó, họ sử dụng các smart contract để tạo thành các nhóm thanh khoản tự động thực hiện các giao dịch dựa trên các thông số nhất định.

Lợi ích của sàn DEX

Giao dịch trên DEX đi kèm với nhiều lợi ích khiến DEX trở nên hấp dẫn đối với các nhà đầu tư tiền điện tử. Quan trọng nhất, DEX làm gián đoạn hệ sinh thái trao đổi, loại bỏ người trung gian và cho phép giao dịch tự do, trực tiếp giữa các bên. Điều này phù hợp với triết lý phân quyền và sứ mệnh của tiền điện tử nói chung. Một số lợi ích của sàn DEX có thể kể tới như:

1. Ẩn danh

Vì DEX chỉ sử dụng thông tin blockchain, nên tất cả những gì bạn cần chia sẻ để sử dụng DEX là một địa chỉ công khai. Hầu hết các sàn giao dịch tập trung (CEX) yêu cầu một quy trình đăng ký hoàn chỉnh với tên, email và thậm chí cả thông tin tài khoản ngân hàng. Ngay cả các sàn giao dịch tiền điện tử ẩn danh vẫn yêu cầu thông tin vị trí và các chi tiết cá nhân khác để tuân thủ các quy định và hạn chế của chính phủ.

Như vậy, nếu DEX trở nên nổi bật hơn, chúng có khả năng sẽ gặp phải các cơ quan quản lý. Hầu hết những người tạo DEX dự định cho biết họ chỉ phát hành phần mềm nguồn mở và không chịu trách nhiệm về những gì cộng đồng làm với phần mềm đó, do đó tránh được các vấn đề về KYC và AML. Tuy nhiên, vẫn còn phải xem liệu lập luận đó có tồn tại lâu dài về mặt pháp lý hay không, đặc biệt nếu các thiệt hại do smart contract được soạn thảo kém hoặc lỗ hổng bảo mật.

2. Kiểm soát quỹ

Trong sàn DEX, người dùng giữ quyền kiểm soát tiền của họ trong toàn bộ quá trình chuyển tiền cho đến thời điểm trao đổi, khi smart contract thực hiện giao dịch đã ký. Giữ tiền của bạn an toàn là trách nhiệm của chỉ riêng bạn, chứ sàn không giữ tiền hộ qua bên trung gian như các sàn tập trung.

3. Bảo mật

Vì DEX tồn tại trên một mạng máy tính nên việc tấn công trở nên phức tạp hơn nhiều. Không có một kẽ hở nào để hacker có thể dễ dàng tấn công. Điều này làm cho các DEX an toàn hơn theo cấp số nhân. Nhưng bên cạnh đó, nó cũng gây khó khăn trong việc thiết kế và kiểm tra, đó là một trong những lý do tại sao sự phát triển của DEX cho đến nay vẫn còn chậm.

4. Luôn luôn hoạt động

Vì không có điểm thất bại nào trong trao đổi phân tán, nên ít có khả năng DEX đi xuống. Việc triển khai các bản cập nhật diễn ra trên cơ sở từng node. Ngay cả khi các node riêng lẻ phải ngừng hoạt động do bảo trì hoặc bị tấn công, các node còn lại vẫn có thể vận hành mạng trao đổi.

Nhược điểm của sàn DEX

Các DEX vốn đã phức tạp hơn so với đối thủ là sàn tập trung. Điều này dẫn đến những thách thức trong việc triển khai và khả năng sử dụng mà các DEX lớn vẫn chưa giải quyết được đầy đủ.

1. Khả năng sử dụng

Thách thức đầu tiên và lớn nhất là tính thân thiện với người dùng. Tạo tài khoản trên một sàn giao dịch tập trung lớn là một quá trình khá đơn giản và nó hoạt động giống như các ứng dụng ngân hàng và môi giới mà người dùng đã quen thuộc. Mặt khác, sử dụng DEX yêu cầu kết nối với DApp hoặc thậm chí cài đặt một ứng dụng DEX độc lập.

Cách đơn giản nhất, bạn có thể chỉ cần thiết lập ví MetaMask, nạp tiền vào ví đó, sau đó kết nối với DEX DApp dựa trên Ethereum. Ở mức độ phức tạp, bạn có thể phải thiết lập một node độc lập và trực tuyến trong thời gian dài để ký giao dịch.

2. Trading Tool sơ sài

Các sàn giao dịch tập trung đã cung cấp các công cụ nâng cao như quyền chọn và giao dịch ký quỹ. Ngược lại, các DEX ngày nay vẫn chưa cập nhật các công cụ trên. Giao dịch trên DEX thường chỉ bao gồm các lệnh mua hoặc bán.

3. Thanh khoản thấp

DEX đại diện cho khoảng 1% khối lượng giao dịch của thị trường tiền điện tử. Do đó, chỉ có thể giao dịch khối lượng thấp các đồng tiền phổ biến. Không có đủ thanh khoản để cho phép giao dịch khối lượng lớn và không có tổ chức tập trung nào cung cấp dịch vụ tạo lập thị trường.

4. Độ trễ

Khi bạn trading trên một sàn giao dịch, bạn muốn khớp lệnh càng gần càng tốt. Nếu không, bạn có thể bỏ lỡ sự thay đổi giá. Thật không may, cho đến nay, các DEX cho thấy khả năng hủy chậm và thời gian xử lý đơn hàng chậm, vì tất cả các yêu cầu đều phải truyền qua mạng phi tập trung. Do đó, tình trạng trượt giá – thay đổi giá giữa thời gian đặt hàng và thời gian thực hiện – là điều phổ biến.

5. Chạy trước (Front-Running)

Bởi vì bạn phải broadcast ý định của mình cho toàn bộ mạng để thực hiện giao dịch, nên những kẻ xấu trên mạng có kết nối nhanh có thể nhảy trước bạn và mua tiền với giá thấp hơn để bán lại cho bạn. Đây được gọi là chạy trước (Front-Running), hoạt động này làm suy yếu tính công bằng của sàn giao dịch.

Không có cách thực sự nào để đảm bảo rằng những người khai thác (miners) hoặc người chuyển tiếp (replayers) trên một sàn giao dịch phi tập trung có thể xếp thứ tự đặt hàng. Hiện tại, những người sáng tạo DEX đang làm việc trên các giải pháp tiềm năng liên quan đến chữ ký hoặc tài sản thế chấp, nhưng cho đến nay vẫn chưa có giải pháp cụ thể nào tồn tại.

Top DEX Projects

Trong khi các DEX chỉ chiếm một phần trăm tổng khối lượng giao dịch toàn thị trường, vẫn còn khá nhiều dự án tồn tại

EtherDelta và IDEX là hai trong số các sàn giao dịch phi tập trung được thành lập nhiều nhất. Chúng là các token giới hạn được xây dựng trên Ethereum và cả hai đều có một số vấn đề về khả năng sử dụng thế hệ đầu tiên. Những dự án gần đây hơn, như Bitsquare, Bitshares, Waves DEX và 0x có tính linh hoạt cao hơn để trade nhiều tiền và nhiều tính năng hơn. Mỗi nền tảng đều có những thách thức riêng đối với khả năng sử dụng, sự phát triển trong tương lai và cả tính thanh khoản.

Đây chỉ là một vài trong số rất nhiều dự án đang cố gắng phân quyền chuyển coin. Các dự án khác đang nghiên cứu về Atomic Swaps, xử lý đơn hàng tức thì và tích hợp cho công nghệ second-tier như Lightning Network để làm cho các DEX dễ sử dụng hơn.

Tương lai của các sàn giao dịch phi tập trung

Vẫn còn những trở ngại kỹ thuật lớn mà DEX phải đối mặt trong tương lai và việc phân quyền hoàn toàn là không thể hoặc thậm chí là không được người dùng mong muốn. Nhiều khả năng, một mô hình kết hợp (hybrid model) sẽ chiếm ưu thế khi tốc độ và các biện pháp bảo vệ Front-Running của centralized order book đáp ứng tính chất bảo mật và non-custodial của các giải pháp phi tập trung.

Atomic Swaps, Lightning và các giải pháp phân lớp khác sẽ giúp quá trình chuyển đổi và lai ghép trở nên dễ dàng hơn. Có lẽ các sàn giao dịch sẽ vẫn cần các cơ quan quản lý tập trung để thu thập thông tin KYC và trả lời các cơ quan quản lý của chính phủ.

Cuối cùng, công nghệ về DEX ngày nay sẽ thúc đẩy một làn sóng đổi mới trong cách giao dịch crypto. Sẽ có ít vấn đề bảo mật hơn khi các sàn giao dịch đa dạng hóa mạng lưới các nút của họ, dẫn đến người dùng có thể trao đổi nhiều tiền lưu ký hơn. Giấc mơ về một sàn DEX hoàn hảo có lẽ chỉ là tưởng tượng, nhưng nếu tiếp tục phát triển, chúng ta sẽ tiến gần hơn rất nhiều đến cách thức giao dịch coin công bằng, nhanh chóng, giá rẻ và an toàn.

Lời kết

Trên đây là các thông tin cơ bản về sàn giao dịch phi tập trung – DEX. Hi vọng anh em đã có một cái nhìn tổng quát về sàn giao dịch phi tập trung, nếu có thắc mắc, đừng ngại ngần mà hãy comment cho BlockSolFi nhé! Chúc anh em một ngày vui vẻ!