Jason Potts: Blockchain có tiềm năng thay đổi thế giới như cách mạng điện năng từng làm trong quá khứ

solfi_admin Thứ Hai, 10/01/2022

Giáo sư Kinh tế học Jason Potts – Co-Founder Blockchain Innovation Hub tại Đại học RMIT cho rằng sự xuất hiện của công nghệ blockchain là cuộc cách mạng công nghệ mang tính thể chế. Blockchain được đặt lên bàn cân với những phát minh vĩ đại như Internet, các công ty hay thậm chí là có tiềm năng thay đổi thế giới như điện năng đã từng làm trong quá khứ.

Dưới đây là bài trả lời phỏng vấn của Jason Potts và những dự đoán của ông với công nghệ Blockchain. Bài viết sử dụng ngôi xưng thứ nhất để trích lời Jason Potts một cách trực quan nhất.

‘Big Ideas’ về Blockchain của Jason Potts

Tác động mạnh mẽ của Blockchain có thể được so sánh với phát minh công nghệ nào trên thế giới?

Tôi nghĩ rằng hiển nhiên là Internet – đó là một cuộc cách mạng vĩ đại đã liên kết các mạng truyền thông kỹ thuật số và máy tính với nhau, góp phần đưa chi phí liên lạc và chi phí điều phối gần như về bằng không. Tuy nhiên, về cơ bản Internet không thay đổi bất kỳ cơ sở hạ tầng kinh tế nào.

Chúng ta vẫn phải sử dụng tiền trong thế giới thực, bạn vẫn phải sử dụng các dịch vụ tập trung trong thế giới thực (ngân hàng, cơ quan cung cấp giấy tờ,..) và ký những hợp đồng giấy tờ chứ không phải hợp đồng digital. Blockchain đang thực sự hoàn thành cuộc cách mạng được bắt đầu với Internet bằng cách đưa phần còn lại trong thế giới thực chuyển sang nền kinh tế trực tuyến, sử dụng digital là chủ yếu.

Nhắc lại cuộc cách mạng trong quá khứ, điện khí hóa nền kinh tế là một quá trình kéo dài khoảng 50 năm. Điện năng được phát triển vào những năm 1860 và 1870, nhưng phải đến những năm 1920 và 30, chúng ta thấy được tác động mạnh mẽ của động cơ điện, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế.

Vì vậy, tôi nghĩ Blockchain cũng có tiềm năng thay đổi thế giới như điện năng đã từng làm, nhưng cũng sẽ phải tốn khoảng một thời gian để tất cả chúng ta nhìn thấy tác động mạnh mẽ của nó.

Tại sao blockchain có tiềm năng thay đổi cách thức hoạt động của thể chế chứ không chỉ đơn giản là một loại công nghệ mới?

Hầu hết các công nghệ hiện nay là công nghệ công nghiệp, thường để sản xuất những thứ như ô tô, thép,..Blockchain, mặt khác, là công nghệ thể chế. Thay vì hỗ trợ người dùng sản xuất năng lượng hay quản lý vấn đề,.. Blockchain là công nghệ có thể tổ chức con người.

Manh nha của tổ chức con người từng xuất hiện vào thời Trung cổ khi các công ty cổ phần được phát minh. Một khi chúng ta có thể tổ chức, điều phối loài người, lịch sử bước sang một trang mới và làm phát sinh chủ nghĩa tư bản hiện đại.

Các công ty thực sự đầu tiên đã xuất hiện vào thế kỷ 16 khi các vị vua và hoàng hậu của Tây Ban Nha và Hà Lan thành lập các công ty thuê tàu để thực hiện các chuyến đi vòng quanh thế giới, thiết lập các thuộc địa, v.v. Mục đích sử dụng ban đầu của các công ty là xây dựng đế chế.

Và sau đó, chúng tôi dần nhận ra rằng ta có thể sử dụng chúng cho tất cả mọi thứ như để xây dựng đường sắt hay xây dựng thép, nhà máy thép, v.v. Và thế giới hiện đại đang sử dụng các công ty cho hầu hết mọi hoạt động, không chỉ trong lĩnh vực kinh tế hay xây dựng.

Vì vậy, một công ty có thể coi là một tổ chức công nghệ.

Một ví dụ khác là đồng hồ và thời gian được đồng bộ hóa. Chính vì thế chúng ta thời gian biểu. Và nếu có thời gian biểu, ta có thể bắt đầu lập lịch trình, tạo hệ thống có tổ chức có chuẩn hóa cho tất cả mọi người, cho phép phân ca làm việc trong các nhà máy, công ty và trong các hoạt động,… Những công nghệ thể chế mới này tương đối hiếm, nhưng khi xảy ra, hàng triệu người trên thế giới đang kết hợp chúng vào lĩnh vực kinh tế.

Blockchain cũng giống hệt như vậy. Blockchain cho phép ta kiểm chứng mọi thứ dựa trên thông tin được chia sẻ giữa mọi người và sự thật. Tất cả chúng ta có thể sử dụng công nghệ này để tìm ra ai sở hữu thứ gì, như thế nào là quyền sở hữu, ai đã đồng ý mua bán hay giao dịch vật phẩm hoặc xác định danh tính.

Blockchain mở ra cơ hội để xây dựng một nền kinh tế kỹ thuật số toàn cầu trên nền tảng này. Đây là ý tưởng mà chúng tôi đã dày công nghiên cứu. Blockchain không chỉ là thế hệ tiếp theo của Internet, mà còn là cách thức cơ bản để tạo ra thỏa thuận chung về các loại sự kiện và là nền tảng cho nền kinh tế kỹ thuật số hiện đại.

Tất nhiên, chúng ta đã có thể làm điều đó từ lâu rồi. Nhưng thật không may là không có cơ quan tập trung nào tiết lộ cho bạn về điều này.

Bởi vậy chúng tôi mới cho rằng Blockchain là một bước đột phá lớn. Hiện nay, ta có thể thể chế hóa với những công ty đủ lớn, như các công ty, cơ quan dưới sự quản lý của một nền tảng tập trung là chính phủ ở các nước. Tuy nhiên hiện nay chưa có công ty tập trung nào có quy mô toàn thế giới cả. Bởi bất kỳ giải pháp tập trung nào cho vấn đề đó đều trao vào tay người nắm quyền một quyền lực khổng lồ.

Blockchain có thể giải quyết vấn đề tập trung này.

Blockchain không chỉ cung cấp nền tảng với quyền lực phân tán, thông tin đáng tin cậy, nó còn là một môi trường mở cho bất cứ người dùng nào và quyền lực không bị tập trung vào tay một vài người/tổ chức cố định.

Về mặt cơ sở hạ tầng, Blockchain mở ra những khả năng nào?

Chúng ta đã có nhiều cơ hội để tiến lên tự động hóa, nghiên cứu, đổi mới và phát triển tất cả các hoạt động công nghiệp của nền kinh tế trong 200 năm qua. Tuy nhiên, cách vận hành tập trung hiện nay của các công ty dường như đang cản trở sự phát triển đó.

Blockchain tiêu tốn phần lớn vào chi phí hành chính và chi phí hạ tầng cơ sở, đơn giản chỉ để giúp mọi người xung quanh có thể “check” được người khác, xác minh danh tính của họ, tìm hiểu xem họ có quyền bán những vật phẩm họ đang chào hàng hay không, và họ có đang mạo danh ai hay không.

Cách quản trị này tiêu tốn chi phí đáng kể trong nền kinh tế hiện đại nhưng sẽ giúp các hoạt động kinh tế hiện nay trên thế giới có cơ hội tự động hóa, và sau đó thúc đẩy theo hướng R&D (nghiên cứu và phát triển) và cải cách công nghệ trong các lĩnh vực hiện nay.

Đó là ý tưởng của chúng tôi khi đề cập Blockchain là công nghệ thể chế hay là một cuộc cách mạng cơ sở hạ tầng.

Giáo sư đã thực hiện một số nghiên cứu về vấn đề này và đưa ra con số ước tính trị giá khoảng 29 nghìn tỷ đô la trong nền kinh tế. Liệu đây là thông tin chứng thực trong tương lai về tiềm năng của Blockchain hay đây chỉ đơn thuần là con số trong nghiên cứu?

Tại Blockchain Innovation Hub chúng tôi đã cố gắng ước tính cái giá của niềm tin trong nền kinh tế hiện đại. Nếu tất cả mọi người đều 100% đáng tin cậy, tất cả các tuyên bố trên đều đúng sự thật và tất cả các hợp đồng sẽ được thực thi một cách dễ dàng, vậy thì chúng tôi còn làm gì ở đây?

Trong nghiên cứu của mình, chúng tôi đã xem xét và phân loại mọi nghề nghiệp ở Hoa Kỳ về thời gian làm việc và tỷ lệ phần trăm những người có liên quan đến việc tạo niềm tin trong các nghề nghiệp. Ví dụ, một kế toán tồn tại vì các bên làm việc không tin tưởng vào các con số trong dữ liệu hay có rất nhiều ngành nghề cần người quản lý, chỉ đơn giản để theo dõi và xác minh rằng nhân viên có làm theo những gì họ confirm hay không. Con số mà chúng tôi tìm ra là khoảng 35%, đây là một tỉ lệ khá cao. 35% nghĩa là khoảng một phần ba công việc trong nền kinh tế chỉ đơn giản để kiểm tra công việc của nhau.

Bởi vậy, chúng tôi lập luận rằng Blockchain có vị thế cực kỳ quan trọng, vì đây là công nghệ đã công nghiệp hóa được niềm tin. Điều này sẽ giúp tăng năng suất làm việc trong nền kinh tế rất nhiều, đặc biệt nếu chúng tôi có thể công nghiệp hóa và tự động hóa quy trình để có thể tạo niềm tin và xác minh các thông tin được cung cấp cho bạn.

Hiện tại, 1/3 nền kinh tế toàn cầu được dành để làm những việc mà chúng ta có thể không cần làm nữa. Dĩ nhiên là Blockchain không thể đưa chi phí này về 0. Tuy nhiên, Blockchain cũng có thể thay thế gần như hoàn toàn công việc kiểm tra này. Cũng giống như các công nghệ công nghiệp (động cơ điện và động cơ xăng) đã thay thế công việc nông nghiệp được thực hiện bởi động vật và con người. Ngày xưa, 90% nền kinh tế làm nông nghiệp và bây giờ con số giảm xuống còn 3%.

Bởi vậy Blockchain chắc chắn là một nguồn tài sản khổng lồ trong thế kỷ 20. Ngày xưa, chúng ta rời khỏi các trang trại và vào các thành phố, giải phóng những công việc đồng áng để tham gia vào công ty công nghiệp. Đó được gọi là công nghiệp hóa công việc. Giờ đây, chúng ta cũng có cơ hội tương tự với quá trình công nghiệp hóa niềm tin.

Giáo sư nhận định quá trình chuyển hóa niềm tin này diễn ra trong bao lâu? Liệu quá trình chuyển đổi sẽ tốn khoảng 50 năm như cách mạng điện trong quá khứ?

Sự thật thì quá trình này sẽ được rút ngắn rất nhiều, vì ta thấy Blockchain đang phát triển mạnh mẽ với tốc độ chóng mặt. Tất cả những thay đổi công nghệ cơ sở hạ tầng trước đây – những thay đổi lớn như: điện, mạng lưới thông tin liên lạc, v.v. – đều là sự chuyển đổi nhiều thế hệ.

Nhưng Blockchain thì khác. Có một số lý do giải thích cho điều đó, lý do lớn nhất là Internet đã đi trước và lan rộng đến hầu hết các nền kinh tế và phần lớn nền kinh tế đã được số hóa. Blockchain chỉ có thể đi đến nơi mà quá trình số hóa đã diễn ra. Vì vậy, tôi nghĩ rằng những điều kiện đó là rất, rất phù hợp để công nghiệp hóa niềm tin diễn ra nhanh chóng. Chúng ta đã gần như “ở trong quá trình chuyển hóa này” khoảng 10 năm rồi, và tôi nghĩ con số dự tính sẽ là 20 năm.

Một phân nhánh khác của cuộc cách mạng này mà giáo sư dự đoán đó là chúng ta sẽ thấy ít tập đoàn lớn hơn trong tương lai nhờ sự xuất hiện của blockchain như một lực lượng điều phối. Ngài có thể giải thích rõ hơn về giả thuyết này không?

Công ty là một cấu trúc phân cấp lớn, bởi vậy nó cần có chi phí tương đối cao trong quản lý và điều hành tổ chức. Tuy nhiên, về nguyên tắc, bất kỳ ai trong công ty theo nguyên tắc phải tin tưởng đồng nghiệp của mình. Ta có thể thực hiện các thỏa thuận với chi phí rất thấp bên trong các công ty. Tuy nhiên, nếu dự án càng lớn, thì quy mô và số lượng của tập đoàn càng tăng.

Những gì chúng ta đã thấy trong vài trăm năm qua là sự gia tăng dần quy mô của các công ty để thực hiện những việc cụ thể, cho dù đó là hệ thống ngân hàng, hoạt động khai thác hay các hoạt động khác.

Thế giới ngày càng gia tăng quy mô của các công ty sẽ gây ra đủ loại tác động và hậu quả xấu đối với xã hội. Chúng ta phải đối mặt với thực tế là các tập đoàn này sẽ tích lũy không chỉ quyền lực khổng lồ mà còn gần như là của cải khổng lồ. Chúng ta phải có các lực lượng kinh tế, xã hội và chính trị đối kháng rất mạnh để có thể sống trong một thế giới với các tổ chức toàn cầu có vị thế lớn như vậy

Blockchain sẽ làm gián đoạn hiệu quả của các tổ chức lớn. Bởi nó cho phép mọi người thực hiện các giao dịch, ký hợp đồng với nhau và hình thành các thỏa thuận hợp tác để thực hiện mọi việc bằng cách sử dụng công nghệ phân tán ngang hàng, tức là không ai thực sự nắm quyền lực hơn ai cả.

Chúng tôi đã có giải pháp để nhiều người có thể cùng nhau hợp tác, trong các hoạt động như cung cấp bảo hiểm, tiết kiệm, đầu tư và cho vay mà không phải qua tay các tập đoàn tập trung.

Điều đó có nghĩa là chúng ta không cần các công ty lớn như vậy nữa! Nếu các công ty đó trở nên không cần thiết, ta cũng không cần phải lo lắng ai kiểm soát chúng hay chúng sẽ kiểm soát ta như thế nào. Và từ đó thì các loạt tác động chính trị theo sau cũng sẽ được giải quyết.

Tôi nhớ lại rất rõ từ những ngày đầu mà Internet ra đời, tất cả chúng ta đều nghĩ rằng đó sẽ là một điều kỳ diệu không – nhưng hiện tại Internet lại trở thành một mớ..khá hỗn độn. Vậy những điều tiêu cực mà blockchain và tiền điện tử có thể đem lại là gì?

Lý do miền đất hứa Internet sụp đổ là vì chúng ta vẫn chưa có tiền kỹ thuật số hoặc các công ty để cung cấp tất cả những thứ này. Chúng tôi đã dừng cho phép các công ty lớn vào không gian Blockchain, bởi chúng là nguyên do gây nên mớ hỗn độn đó. Làm thế nào để chúng ta kiểm soát Facebook? Làm thế nào để chúng ta đối phó với sức mạnh của những nền tảng lớn đó?

Tôi nghĩ việc ta cần chú tâm đó là “Liệu chúng ta có thể lấy được quyền riêng tư của mình hay không?”

Có những vấn đề khác cũng quan trọng bên cạnh vấn đề quyền riêng tư. Đó là khả năng chống kiểm duyệt, các tác nhân như nền tảng số, các công ty hoặc chính phủ, hoặc các liên minh, tổ chức có nhiệm vụ kiểm duyệt và kiểm soát người dùng trong không gian mạng.

Chính phủ Trung Quốc dường như rất thích Blockchain, ngoài ra họ có xu hướng không ưa những gì họ không thể kiểm soát. Vì vậy, có vẻ như Trung Quốc cũng sẽ tiếp tục “nội địa hóa” Blockchain trên khắp mọi nơi?.

Vâng. Đó là một giả định mà chúng tôi cũng đã suy nghĩ. Đó là nền kinh tế blockchain toàn cầu có khả năng chia thành hai: phiên bản Trung Quốc và loại 2 là phiên bản toàn cầu. Theo cùng một cách mà Trung Quốc đã xây dựng trang mạng riêng bên cạnh Google.

Tôi nghĩ rằng kịch bản này cũng sẽ diễn ra tương tự với Blockchain, và điều đó khiến tôi khá sợ hãi. Cá nhân tôi không thích điều này. Bởi đó không phải là lời hứa về một nền kinh tế toàn cầu mở tự do và một xã hội được xây dựng trên các nền tảng mã nguồn mở. Đó không phải là lời hứa mà rất nhiều nhà tiên phong về tiền điện tử và blockchain trong cypherpunks đã nghĩ đến cách đây hai thập kỷ.

Tôi lo lắng rằng chúng ta sẽ ở trong một thế giới lưỡng cực hoặc đa cực với các đế chế lớn ở phía Đông và phía Tây. Hoặc rủi thay chúng ta có thể có các đế chế công nghệ kỹ thuật số toàn cầu bằng tiếng Balkanized.

Giáo sư hãy giới thiệu thêm về về Trung tâm Blockchain RMIT ở Melbourne

Trở lại năm 2017, khi bắt đầu, chúng tôi là Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Xã hội đầu tiên trên thế giới về blockchain. Có rất nhiều ngành khoa học máy tính khác nhưng chúng tôi là những người đầu tiên thực sự phát triển từ một trường kinh doanh. Bốn người chúng tôi đã khai sinh ra trung tâm này. Tôi, Chris Berg, Sinclair Davidson và Darcy Allen.

Chúng tôi đã đến với nhau với tư cách là một nhóm các nhà kinh tế, luật sư với góc nhìn của ngôi trường kinh doanh (business school) để xem xét câu hỏi: Điều gì tác động đến blockchain khiến nó trở thành công nghệ cơ sở hạ tầng và Blockchain có ảnh hưởng như thế nào đến các mô hình kinh doanh không? Nó sẽ tác động như thế nào với các lĩnh vực khác nhau trên thị trường? Và ảnh hưởng của Blockchain đến công việc, doanh nghiệp, công ty, v.v. ra sao?

Chúng tôi luôn cho rằng: Blockchain là một công nghệ vô cùng quan trọng và đột phá. Chúng tôi muốn thử nghiên cứu và hiểu hơn về điều này từ quan điểm của một ngôi trường kinh doanh.

Jason Potts cũng là biên tập viên của Tạp chí Kinh tế Thể chế và là tác giả của nhiều cuốn sách về blockchain. Ngoài ra, ông còn đóng góp cho podcast Mint and Burn.

Nếu bạn hứng thú với những tin tức mới nhất trong lĩnh vực Crypto và Blockchain, hãy theo dõi BlockSoFi nhé!